Çoklu Kişilik Bozukluğu Nedir?

Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu (DKB), daha önce ''çoklu kişilik bozukluğu'' olarak bilinen ve bir bireyin iki veya daha fazla farklı kimlik veya kişilik durumuna sahip olduğu karmaşık bir psikiyatrik durumdur. Her bir kimlik, kendine özgü düşünce biçimleri, davranışlar, duygular ve hatta fizyolojik tepkiler sergileyebilir. Bu durum, genellikle şiddetli çocukluk travmaları, özellikle de fiziksel, cinsel veya duygusal istismar gibi deneyimlerin bir sonucu olarak gelişir. Bu farklı kimlikler, ''alter ego'' olarak adlandırılır ve bireyin bilinç, hafıza ve kimlik bütünlüğünü bozarak,psikolojik bir savunma mekanizması olarak ortaya çıkar. Fight Club romanı ve filmindeki Brad Pitt'in canlandırdığı Tyler karakteri ve gerçek bir hikayeden uyarlanan Sybil filmi bu duruma örnek olarak verilebilir.

DKB, genellikle şiddetli çocukluk travmaları, özellikle de istismar gibi deneyimlerin bir sonucu olarak gelişir. Yapılan araştırmalar, çocukluk çağı travmaları ile DKB arasında güçlü bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Travma sonrası gelişen bu bozukluk, bireyin zihinsel olarak travmatik olaydan korunma çabası olarak değerlendirilir.

DKB'nin temel belirtileri arasında iç sesler, hızlı duygusal değişimler ve hafıza sorunları yer alır. Bu belirtiler, alter kimliklerin varlığının en belirgin göstergeleridir. İç sesler, alter kimliklerin kendi aralarında iletişim kurması sonucu ortaya çıkar ve DKB tanısı konulmuş bireyler için genellikle normal bir durum olarak algılanır. Bu içsel konuşmalar, bireyin zihinsel deneyimlerinin karmaşık ve çelişkili bir hal almasına neden olur.

Hızlı duygusal değişimler, alter kimliklerin beden kontrolünü sırayla ele geçirmesiyle ortaya çıkar. Her bir alter, kendine özgü duygusal tepkiler, yüz ifadeleri ve davranışsal tepkiler sergiler. Bu durum, bireyin çevresi tarafından anlaşılması zor ve tuhaf olarak değerlendirilebilecek ani duygusal iniş çıkışlara yol açar.

Hafıza sorunları da en çarpıcı özelliklerinden biridir. Alter kimlikler arasında geçişler sırasında, ev sahibi olan ana kimlik kısmen veya tamamen devre dışı kalabilir. Bu durum, bireyin belirli zaman dilimlerine ait olayları hatırlamasında güçlükler yaşamasına neden olur. Hafıza kayıpları, alter kimliklerin deneyimlerinin birbirinden bağımsız olması ve ana kimliğin bu deneyimlere erişiminin sınırlı olmasıyla açıklanabilir.

DKB'nin toplumda görülme sıklığı düşüktür, genel popülasyonun %1'ini etkilediği bulunmuştur. Ancak DKB tanısı koymak, beraber seyreden diğer psikiyatrik rahatsızlıkların varlığı ve klinik vaka eksikliği sebebiyle kolay değildir.

Sonuç olarak, DKB, travmanın psikolojik etkilerinin en çarpıcı örneklerinden biridir. Bireyin kimlik bütünlüğünü derinden sarsan bu bozukluk, karmaşık ve çok yönlü bir klinik tabloya sahiptir. DKB'nin tedavisi oldukça komplekstir, farklı yöntemler kombine edilir.

Kaynakça:

APA-American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th edition (DSM-5). American Psychiatric Association

Gleaves, D.H. (1996). Dissosiyatif kimlik bozukluğunun sosyobilişsel modeli: Kanıtların yeniden incelenmesi. Psikolojik Bülten, 120(1), 42–59. https://doi.org/ 10.1037/0033-2909.120.1.42