Şema Terapi Nedir?

ŞEMA TERAPİ

Şemalar çocukluk ya da ergenlik dönemi boyunca gelişen, kişinin kendisiyle ve başkalarıyla olan ilişkisini etkileyen ve yaşam boyu tekrar eden örüntülerdir. Şemalar erken dönem çocukluk yaşantılarından, duygulardan, bilişlerden ve bedensel duyumlardan oluşurlar. Şemalar işlev bozucu yapılardır; kendilik algımıza, sağlığımıza ve diğerleriyle olan ilişkimize zarar verebilirler. Bir şema tetiklendiğinde ortaya kaygı ve üzüntü gibi yoğun olumsuz duygulanımlar çıkar. Şemalar hayatta kalmak için mücadele ederler. Bir şema kişiye acı verse dahi bireyin bildiği bir şeydir; bu nedenle değiştirmesi çok zordur. Kişi tanıdık olana doğru çekilir, tanıdık olan doğru gibi gelir. Ancak şemalar ve şemalarla baş etmek için geliştirilen bazı yöntemler uyum bozucudurlar. Terk edilme, güvensizlik, kusurluluk, bağımlılık, başarısızlık, dayanıksızlık, haklılık, boyun eğme, kendini feda, onay arayıcılık, karamsarlık, yüksek standartlarve cezalandırıcılık gibi şemalar vardır. Her insanın şemaları vardır; ancak her insanda herhangi bir şemanın düzeyi farklı olabilir. Kişiler birden fazla şemaya sahip olabilirler. Şemalar nasıl oluşur? Şemaların oluşmasına etki eden birçok unsur vardır. Şemalar mizaç ve çevreden etkilenir. Temel olarak ise şemalar, çocukluk dönemindeki çekirdek duygusal ihtiyaçların karşılanmamasından kaynaklanırlar. Her çocuğun güvende hissetmeye, istikrarlı bir bakım görmeye ve kabul edilmeye ihtiyacı vardır. Başkaları ile bağlılık hissetmeye ve başkalarından sevgi, saygı, ilgi ve anlayış görmeye ihtiyacı vardır. Her çocuğun kendi ihtiyaçlarını, duygu ve düşüncelerini özgürce ifade etmeye; özerkliğe ve gerçekçi sınırlara ihtiyacı vardır. Tüm bu ihtiyaçlar evrenseldir. Bu ihtiyaçlar karşılanmadığında şemalar oluşur. Şema terapi ne yapar? Mükemmel bir çocukluğa ihtiyacımız yoktur ancak temel duygusal gereksinimlerimizin karşılanmasına ihtiyacımız vardır. Psikolojik olarak sağlıklı bir birey olmak, bu ihtiyaçların uyumlu bir şekilde giderilmesiyle ilgilidir. Şema terapinin amacı bireylerin çekirdek duygusal ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için uyumlu yöntemler geliştirmelerine destek olmaktır. Öncelikli amaç şemaların ve şemaları tetikleyen olay ve durumların farkına varılmasıdır. Bireyler, şemaların yarattığı yoğun ve acı verici duyguları yaşamamak için birtakım uyumsuz başa çıkma becerileri geliştirirler. Şemanın gerçek olduğunu kabul ederek şemaya teslim olabilirler, şema hiç yokmuş gibi kaçınabilirler ya da şemanın tam tersi doğruymuş gibi hareket edebilirler. Bu baş etme biçimleri çocukluk ve ergenlik döneminde işe yaramış olsalar dahi sağlıklı başa çıkma biçimleri değillerdir, şemanın sürmesine neden olurlar. Şema terapinin amacı bireylerin sağlıklı başa çıkma biçimleri geliştirmelerine destek olmaktır. Şemaların etkisi altında bireyler çeşitli modları deneyimler. Bireyler bazen bir çocuk gibi hisseder ve davranır. Örneğin; bir kişi patronuyla görüşürken aşırı derecede kaygı hissettiğinde ve gözleri dolduğunda bir çocuk modundadır. Kişinin kendisini değersizleştirdiği ve sürekli olarak yargıladığı iç ses cezalandırıcı moddur. Kişinin kendisinden sürekli olarak başarı beklediği iç ses ise talepkar moddur. Şema terapinin amacı ise sağlıklı yetişkin modu güçlendirmektir. Sağlıklı yetişkin modundaki kişi kendisinin ve başkalarının ihtiyaç ve isteklerini algılayıp bu ikisi arasında denge kurabilir. Anlaşmazlıkları, ilişkileri gerçekçi olarak değerlendirebilir. Herhangi bir sorun çıktığında kendini yerden yere vurmaz çünkü baş edebileceğini bilir ve yapıcı çözümler arar. Kendini genel olarak iyi hisseder ve kendinin farkındadır. Bu artık üzülmeyeceğiniz ya da asla kaygılanmayacağınız anlamına gelmez. Ancak bu duyguları boğucu bir şekilde değil de bir yetişkin gibi uygun şekilde yaşayacağınız anlamına gelir. Burada amaç her zaman sağlıklı yetişkin modunda olmak değildir, zaten bu mümkün de değildir. Ancak bu modun güçlendirilmesi ve zaman zaman devreye sokulması önemlidir. Şema terapi her insanda olan bu sağlıklı yetişkin modun ortaya çıkarılmasını ve desteklenmesini hedefler. Şema terapiyi merak edenlere okuma önerilerim: · Hayatı Yeniden Keşfedin (Psikonet Yayınları) · Mod Terapisi (Psikonet Yayınları) Klinik Psikolog Gamze Çarboğa